Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) ve Fas İşletmeler Genel Federasyonu (CGEM) organizasyonuyla düzenlenen "TÜRKİYE - FAS İŞ VE YATIRIM FORUMU", T.C. Ticaret Bakanı Prof. Dr. Ömer Bolat, Fas Krallığı Dış Ticaretten Sorumlu Devlet Sekreteri Omar Hejira, Fas Krallığı Ankara Büyükelçisi Mohammed Ali Lazreq, DEİK Başkanı Nail Olpak, T.C. Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi Başkan Yardımcısı Furkan Karayaka, Fas İşletmeler Genel Federasyonu (CGEM) Başkanı Chakib Alj, Fas Yatırım ve İhracat Teşvik Ajansı CEO'su Ali Seddiki, CGEM/Fas-Türkiye İş Konseyi Başkanı Najib Chraibi, DEİK/Türkiye-Fas İş Konseyi Başkanı Zeynep Bodur Okyay ve 400'e yakın iş insanının katılımlarıyla 28 Kasım 2025 tarihinde İstanbul‘da gerçekleştirildi.

Türkiye-Fas İş ve Yatırım Forumu'nda konuşan Ticaret Bakanı Prof. Dr. Ömer Bolat, "Türkiye-Fas Serbest Ticaret Anlaşması'nın (STA) yürürlükte olduğu son 18 yılda Fas'ın Türkiye'ye ihracatı 9 kat, Türkiye'nin Fas'a ihracatı ise 8 kat artmıştır. 2024 yılı itibarıyla iki ülke arasındaki dış ticaret hacmi 5 milyar dolara ulaşmıştır. Bu ticaretin dengeli ve ‘kazan-kazan' anlayışıyla sürmesini arzu ediyoruz" dedi.  Ticaretin yanı sıra yatırımların da ilişkilere önemli katkı sağladığını belirten Bolat, "Yatırımlardan çekinmemek gerekir; yatırımlar arttıkça dış ticaret de hızlanmaktadır. Fas'ta yaklaşık 200 yatırımcımız 1 milyar dolar civarında ekonomik katkı sunmaktadır. Bu toplantı, Türk ve Faslı iş insanlarının yatırım ve ticaret görüşmeleri yapacağı önemli bir buluşmadır. Otomotiv, tekstil ve müteahhitlik sektörlerinin temsilcileri burada yer almaktadır. Bugüne kadar Afrika'da 100 milyar dolarlık projeyi başarıyla tamamlayan müteahhitlerimiz, Fas'ta da 4,2 milyar dolarlık 113 adet inşaat projelerini hayata geçirmiştir. Dünya Kupası hazırlıkları kapsamında ihtiyaç duyulacak yatırımlar için de iş birliğine hazırdırlar; stadyum yapımı ve modernizasyonu, otel inşaatı, demir ve karayolu projeleri, havalimanı kapasite artırımı gibi alanlarda Fas devleti ile ortak çalışmalar yürütmeye hazırdırlar. Bu görüşmelerin iki ülke iş insanları için olumlu ve somut sonuçlar doğuracağına inanıyoruz. Yaklaşık bir buçuk ay sonra resmi ve özel sektör temsilcilerimizle birlikte Fas'a gerçekleştireceğimiz ziyarette, bugüne kadar ele alınan konulara ilişkin anlaşmaları imzalayacağız" dedi.

Hejira: "Fas ve Türkiye hükümetleri olarak ortak iradeye sahibiz"

Fas Krallığı Dış Ticaretten Sorumlu Devlet Sekreteri Omar Hejira ise, iki ülke arasında yoğun ziyaret ve görüşme alışverişi yaşandığını belirterek, yapılan toplantıların iki ülke arasındaki ticari alışverişi artırmak, ticaret dengesini sağlamak ve kazan-kazan ilkesine göre ekonomik iş birliğini derinleştirmek için bir dizi pratik öneriyle sonuçlandığını söyledi. Girişimlerin ortak endüstriyel üretim projelerini desteklemeye ve ekonomilere olumlu yansıyacak daha iyi bir ticari denge sağlamaya odaklandığını belirten Hejira, "Türkiye-Fas İş ve Yatırım Forumu'nun düzenlenmesi, tüm bu çabaların ve toplantılarının meyvesidir" dedi. Dünya Kupası'nın Fas'ta yapılacak olmasının sunduğu fırsatlara dikkat çeken Hejira, "Dünya Kupası'na Fas'ın da ev sahipliği yapacak olması sadece spor açısından değil bütün açılardan Fas için çok önemli olacaktır. Fas ve Türkiye hükümetleri olarak ortak iradeye sahibiz. Bu iradeyi gerçekleştirmek için gerekli azim ve güce sahibiz. Burada bulunan herkes, aramızdaki bu iş birliğinin hayata geçirilmesine yönelik hedefimizin gerçekleşebileceğinin bir göstergesi. Ayrıca bugünkü iş forumu, iki ülke arasındaki iş ve ekonomik iş birliğini güçlendirmek için gerçek bir fırsat" dedi.

Lazreq: ⁠"Dünya Kupası karşılaşmaları nedeniyle büyük gelişmeler olacak, büyük bir yatırım fırsatı açılacak"

Fas'ın Ankara Büyükelçisi Mohammed Ali Lazreq ise, iki ülkenin tarihi ilişkilerine dikkati çekerek, geçmişe dayanan çok köklü bir ilişkinin bulunduğunu söyledi. Son yıllarda Fas'ın altyapı açısından büyük gelişmeler kaydettiğini vurgulayan Lazreq, "Şu anda Afrika'nın en büyük limanlarına, birçok demir yolu ve kara yoluna sahibiz." dedi. Lazreq, Dünya Kupası dolayısıyla Fas'taki ticari fırsatlara da değinerek, "Türkiye'deki gayrimenkul sektörünün ve firmaların Fas'a gelip bunu keşfetmesini ve bu fırsatları değerlendirmesini bekliyorum. Çünkü gerçekten büyük gelişmeler olacak. Dünya Kupası karşılaşmaları nedeniyle büyük gelişmeler olacak, büyük bir yatırım fırsatı açılacaktır. Yatırımlar açısından bakıldığında, Türkiye'nin Fas'taki yatırımları son on yıl içinde 300 milyon doları aşmamıştır. Bu durum, Türkiye'yi Fas'taki yabancı yatırımcılar listesinde 17. sıraya yerleştirmektedir. 17. sıra, Türk özel sektörünün ikili ortaklığı güçlendirmek ve Fas'ın sunduğu umut vadeden geniş yatırım fırsatlarını değerlendirmek için daha güçlü ve etkili bir irade ortaya koyması gerektiğini göstermektedir'' dedi.

Olpak: "Fas'ı Afrika kıtası ve uluslararası alandaki farklı anlaşmalarıyla kapsamlı bir çerçevede geniş bir pazar olarak ele alıyoruz"

DEİK Başkanı Nail Olpak ise "Bugün, birlikte çalışmak ve kazanmak için buradayız. DEİK olarak mottomuz ticari diplomasi ve 40 yıldır kamu kaynağı kullanmadan gönüllülük esasıyla çalışırken DEİK/Türkiye-Fas İş Konseyimiz de 1990 yılından beri çalışmalarını sürdürüyor. CGEM ile birlikte bu çalışmaları yürüten her iki tarafa da iş dünyalarımız adına teşekkür ediyorum" dedi. Türkiye ile Fas arasında 5 milyar dolar civarında bir ikili ticaret hacminin olduğunu belirten Olpak sözlerini şöyle sürdürdü: "Hedefimiz hem ticaretimizi hem de yatırımlarımızı artırmak. Bugüne kadar 4 milyar doları aşan altyapı projesi Türk şirketlerimiz ve Faslı ortakları tarafından gerçekleşmiş durumda. Biz Türkiye tarafından baktığımızda ise Fas'ı sadece tek bir ülkenin pazarı olarak değerlendirmiyoruz. Fas'ı Afrika kıtası ve uluslararası alandaki farklı anlaşmalarıyla kapsamlı bir çerçevede geniş bir pazar olarak ele alıyoruz. İkili ticarette elbette denge arzu edilir; ancak olası bir dengesizlik var ise sadece tüketim malları kaynaklı bir dengesizlik mi var yoksa o ülkenin gelişen sanayisi içinde ara malı ithalatının da burada etkili mi ona dikkat etmemiz gerekir. Bu bağlamda Fas'ın Türkiye'den ithal ettiği ara mallarının ciddi oranda Fas'ın kendi üretimi içinde kullanıldığını hatırlatmak istiyorum. Başta Afrika olmak üzere üçüncü ülkelerde altyapı dahil hangi alanlarda ortak projeler gerçekleştireceğimizi daha konuşmalıyız. Biz, Türkiye'yi Batı Avrupa ile Çin arasındaki en büyük yatırım, üretim ve teknoloji üssü olarak tanımlıyoruz. Toplam dış ticaretimiz 800 milyar dolar seviyesinde ve enerjiden sanayiye, tarımdan altyapıya kadar Türkiye'de pek alanda yatırım ve teşvik fırsatları var. Bu bakımdan Fas iş dünyasını da Türkiye'deki yatırımlardan faydalanmasını arzu ediyoruz."

Bodur Okyay: "Yeni bir Türkiye–Fas ekonomik eksenini inşa edebiliriz"

Türkiye ile Fas arasındaki tarihsel dostluğun, bugün geleceği birlikte inşa etme sorumluluğuna dönüştüğünü ifade eden DEİK/Türkiye–Fas İş Konseyi Başkanı Zeynep Bodur Okyay, "Bugün doğru yerde ve doğru zamanda olduğumuza inanıyoruz. Bu forumu, yalnızca tedarik veya geleneksel iş birliklerine dayanan bir modelden çıkarak değer zincirlerini birlikte yarattığımız, ortak üretim ve teknoloji geliştirmeye odaklanan bir modele geçiş fırsatı olarak görüyoruz. Bu dönemi en iyi şekilde değerlendirirsek stratejik sektörlerde birlikte teknoloji geliştirebiliriz. Otomotiv, tekstil, makine, lojistik ve tarım modernizasyonunda ortak üretim yapabilir, Afrika ve Avrupa pazarlarına birlikte erişebilir ve STA'yı yüksek katma değerli yatırımlar için güçlü bir çarpana dönüştürebiliriz. Dolayısıyla birlikte, yeni bir Türkiye–Fas ekonomik eksenini inşa edebiliriz" diye konuştu.

Alj: ⁠"Birlikte Avrupa, Afrika ve daha ötesine hizmet verebilecek değer zincirleri kurabiliriz"

Fas İşletmeleri Genel Konfederasyonu (CGEM) Başkanı Chakib Alj ise Fas-Türkiye ortaklığının yeni olmadığını ancak dönüştüğünü belirterek, "Rakamlarımıza bakan ilerlemeyi görür. Fakat potansiyelimize bakan, aslında daha yolun başında olduğumuzu anlar" dedi. Her iki ülkenin ticarette sunduğu fırsatlara değinen Alj, "Türkiye ölçek, teknoloji ve uzmanlık sunuyor. Fas ise çeviklik, yetenek ve pazarlara erişim sağlıyor. Birlikte Avrupa, Afrika ve daha ötesine hizmet verebilecek değer zincirleri kurabiliriz" dedi.

Türkiye ve Fas Yatırım Fırsatları sunumlarının ardından Forumda, ‘Tekstil ve Otomotiv sektörleri' panelleri ile başarı hikayeleri aktarıldı.

Türkiye-Fas İş ve Yatırım Forumu'nun sponsorları ise, Kale Grubu ve ORAU oldu.

İlgili Resimler