Bilindiği üzere, kakao, ahşap/ağaç ürünleri, sığır eti, soya, palm yağı, kahve ve bunlardan elde edilen belirli ürünleri girdi olarak kullanan çikolata, mobilya, lastik ve deri gibi ürünlerin üretiminin ormanların yok olmasına yol açarak, iklim değişikliğine ve biyoçeşitlilik kaybına neden olmasından hareketle Avrupa Birliği (AB) tarafından hazırlanan 2023/1115 sayılı Ormansızlaşmanın Önlenmesi Tüzüğü (Deforestation-Free Products Regulation - EUDR), 9 Haziran 2023 tarihinde yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu bağlamda, Tüzük kapsamında bulunan mezkur ürünlerin AB pazarına girişinde ormansızlaşmaya ve orman bozulumuna yol açmadığı, insan ve işçi haklarına uygun şekilde üretildiğinin gösterilmesi ve buna yönelik özen yükümlülüğünün (due diligence) yerine getirilmesi gerekecektir. Üç aşamalı özen yükümlülüğü süreçleri (ekonomik operatörlerin bilgilendirme gereklilikleri, risk analizi ve risklerin önlemesi) tamamlanmamış mevzuat kapsamı ürünlerin AB'ye ithalatı mümkün olamayacaktır.
Bununla birlikte, mevzuatın uygulanma sürecine dair olası güçlükler dikkate alınarak 30 Aralık 2024 olarak belirlenmiş olan uygulama takviminin Avrupa Komisyonu tarafından ilk olarak 30 Aralık 2025 tarihine ertelenmesine karar verilmiş olup, bu defa bilgi sistemlerine ilişkin altyapısal sorunlar gerekçe gösterilerek bir yıl sürecek ikinci bir ertelemenin söz konusu olabileceği hususu Avrupa Komisyonu Çevre, Su Dirençliliği ve Rekabetçi Döngüsel Ekonomiden Sorumlu Komiser Jessika Roswall tarafından 23 Eylül 2025 tarihinde Tarım Konseyi toplantısı ardından gerçekleştirilen basın açıklamasında ifade edilmiştir.
Mevzuat uyarınca AB ithalatçılarının, ürünlerin ormansızlaştırılmış bir bölgeden gelmediğini garanti eden çevrimiçi bir beyanname vermeleri gerekmekte olup, yılda yaklaşık 100 milyon olarak beklenen beyanname sayısının bu vesileyle 10 katına çıkmasının beklendiği Komisyon temsilcisi tarafından ifade edilmiş ve bilgi sistemlerine yönelik altyapının bu artışı karşılayamayarak sistemin kabul edilemez seviyelerde yavaşlaması ve hatta uzun süreli kesintilere sebep olması riskinin bulunduğu belirtilmiştir.
Söz konusu mevzuat gerekliliklerinin sağlanmasının sadece ülkemiz üreticileri için değil AB'de yerleşik üreticiler için de bazı girdi ya da hammaddelerin tedarikinde aksaklıklara yol açacağı değerlendirilmektedir. Konuya ilişkin Agence Europe kaynağından alınan haberde, AB Üyesi ülkelerden söz konusu düzenlemenin basitleştirilmesi yönünde baskıların arttığı ve Temmuz ayı başında 18 Üye ülkeden ve 16 tarım örgütünden Komisyon'a gönderilen mektuplarda, EUDR mevzuatının da çevre mevzuatlarının basitleştirme çalışmaları olarak adlandırılan "Omnibus" paketine dahil edilmesi talebinde bulunulduğu bilgisi aktarılmaktadır.
Haberde devamla, Avrupa Parlamentosu'nun Komisyon'un erteleme önerisini memnuniyetle karşıladığı aktarılırken, mevzuata "risksiz ülkeler" kategorisinin de eklenme ihtimalinin altı çizilmiştir. Bilindiği üzere, Avrupa Komisyonu, ülkeleri anılan Tüzük kapsamında ormansızlaşma açısından düşük, standart ve yüksek riskli kategorilere ayırarak yıllık denetimlerini düşük riskli ülkeler için %1, standart riskli ülkeler için %3 ve yüksek riskli ülkeler için %9 olarak gerçekleştirecektir. Düşük riskli ülkeler için basitleştirilmiş özen kurallarının uygulanmasına imkan sağlanmakta olup, ülkemiz düşük riskli olarak sınıflandırılmıştır. Bu bakımdan, risksiz ülkeler kategorisinin mevzuata dahil edilmesiyle, ormanlık alanların korunmasına yönelik net yönergelerin bulunduğu ve ormansızlaşma tehlikesinin bulunmadığı ülkelerdeki ekonomik operatörlerin, mevzuatın getirdiği beyan yükümlülüklerinden muaf tutulması amaçlanmaktadır.
