TÜRKİYE – İRAN İŞ KONSEYİ TAHRAN ZİYARETİ
6 – 7 EKİM 2018
Türkiye – İran İş Konseyi tarafından, DEİK Yönetim Kurulu Üyesi ve Türkiye – İran İş Konseyi Başkanı Ümit Kiler başkanlığında bir iş heyeti ile 6 – 7 Ekim 2018 tarihlerinde Tahran'a bir ziyaret düzenlendi.
Söz konusu ziyaret kapsamda, İran Ticaret, Sanayiler, Madenler ve Tarım Odaları (ICCIMA) Başkan Yardımcısı Pedram Soultani ile bir tanışma toplantısı, yine aynı şekilde Tahran Ticaret ve Sanayi Odası (TCCIM) Asya ve Okyanusya Uluslararası İlişkiler Başkanı Massoud Maleki ile bir tanışma toplantısı gerçekleştirildi. Görüşmelerde, iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin daha ileri seviyeye taşınması yönünde mesajlar verildi. Başta karşılıklı yatırımlar, turizm, gayrimenkul sektöründe işbirliği fırstlarına ve ticarette yaşanan sorunlar ile çözüm önerilerine değinildi.
Başkan Ümit Kiler, toplantılarda yapmış olduğu konuşmalarda, Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu olarak ticaret diplomasisi yoluyla Türkiye'nin küresel arenada daha iyi tanınması için çalışmalar gerçekleştirdiklerini, Türkiye'nin sınır komşusu olan İran'a özel bir önem atfettikleri, öncelikle aynı kültür havzasında yoğrulmuş iki kardeş ülke arasındaki ilişkilerin daha da derinleşmesi amacıyla gerçekleştirdikleri bu ziyarette heyetlerine gösterilen yakın ilgi için teşekkürlerini sundu ve ziyaret edilen tüm Oda, Serbest Bölge ve İthalatçılar Birliği temsilcilerini Türkiye'de ağırlamaktan büyük memnuniyet duyacağını belirtti.
İran ve Türkiye'yi, ekonomik olarak birbirini tamamlayan 160 milyondan fazla insanın yaşadığı, dinamik, genç ve yetenekli nüfuslara sahip iki ülke olarak değerlendiren Başkan Kiler, İran'ı, Türkiye için Asya'ya açılan kapı; Türkiye'yi de İran için Avrupa'ya açılan kapı olarak tanımladı. Ticari ilişkilerin istenen noktanın çok uzağında kaldığını ve İran'ın Türkiye'nin dış ticaretindeki payının yalnızca %3'üne tekabül ettğini açıklayan Başkan Kiler, 2018 yılı sekiz aylık döneminde İran ile ticaret hacminin bir yıl öncesinin aynı dönemine göre %7 oranında düştüğünü ve sadece 6,7 milyar dolar olduğunu, bu düşüşteki önemli etkenin Türkiye'nin İran'a yaptığı ihracatta yaşanan azalmadan kaynaklandığını belirtti. Türk firmalarının İran'daki yatırımlarının ise 1,5 milyar dolar civarında olduğunu, toplam yurtdışı yatırımımızın %3'üne tekabül etmekte olduğunu dile getirdi. Türkiye'nin en önde gelen sektörlerinden yurtdışı müteahhitlik hizmetlerinde ise İran'da bugüne kadar üstlenilen proje bedelinin sadece 4,1 milyar dolar olduğunu, firmalarımızın dünyada üstlendiği toplam proje bedelinin 350 milyar doların üzerinde olduğunun dikkate alındığında, bu rakamın potansiyelin çok gerisinde kaldığının görüldüğünü sözlerine ekledi. Bu noktada, iki ülke liderlerinin iş dünyasının önüne koymuş olduğu başta 30 milyar dolar yıllık ticaret hacminin kendileri için bir pusula olması gerektiğini dile getiren Başkan Kiler, enerjilerini bu hedefe erişmek için kullanmaları gerektiğinin altını çizdi.
Türkiye'nin ülke olarak İran'ın içinden geçtiği zor dönemin farkında olduğunu, bölgemizdeki barış ve istikrarın tesisinin kimi ülkelerin tek taraflı uygulamalarıyla tehlikeye atılmasını kabul etmediklerini ve içlerine sindiremediklerini sözlerine ekleyen Başkan Kiler, iki ülke liderlerinin İran'la ticaretin sürdürülmesi için çok önemli destek mesajları verdiklerini, kendilerinin de bu mesajların söylemden eylem düzeyine geçirilmesi amacıyla Tahran'da bulunduklarını belirtti.
İran'da gıda, içecek, ilaç ve tıbbi cihaz sektörlerinde yapılacak ithalat için Sağlık Bakanlığı'ndan ruhsat alınması gerektiğini hatırlatan Başkan Ümit Kiler, ülkemiz firmaları tarafından 2016 yılından bu yana yapılan ruhsat başvurularına olumlu yanıt verilmemekte ve bu durumun ticari potansiyelimizi kısıtlayıcı bir durum oluşturmakta olduğunu izah ederek, birçok firmanın ayrıldığı İran'dan, Türk iş dünyası olarak nitelikli gıda, ilaç ve tıbbi cihaz/malzeme sektörlerinde yer almak isteyen Türk firmalarının sesi olarak, sizlerin de desteğiyle ruhsat sorununun çözüleceğine inandığını sözlerine ekledi.
Diğer bir hususun da, İran'da son dönemde uygulamaya konulan ithalat yasakları olduğunu oysa iki ülke arasında yürürlükte olan Tercihli Ticaret Anlaşması bulunduğunu, İran'ın yasaklamış olduğu 1.339 üründe ithalatın yasaklanmasına ilişkin düzenleme, Tercihli Ticaret Anlaşmasında (TTA) Türkiye'ye tanınan 125 tavizli ürünün 61'ini kapsamakta olduğunu, söz konusu düzenlemenin, geçen yıl rakamlarıyla ele alınması durumunda, 350 milyon dolarlık ihracat yaptığımız ürünlerin ülkenize girememesi anlamına gelmekte olduğunu açıklayan Başkan Kiler, bu noktada, ithalatı yasaklanan ürünlerin TTA kapsamında ülkemize tanınan tavizler esasında kaldırılmasının uygun olacağını düşünmekte olduklarını belirtti.
Turizm sektörünü, işbirliğinin hızla geliştiği bir sektör olarak tanımlayan Başkan Kiler, Turizm Bakanlığımızın verilerine göre 2017 yılında Türkiye'ye giriş yapan İran vatandaşı sayısının 2 milyon 314 bin olarak gerçekleştiğini, 2018 yılı Ocak-Ağustos döneminde ise 1,5 milyon İran vatandaşının Türkiye'yi ziyaret ettiğini açıklayarak, İş Konseyi olarak İran'ı ziyaret eden Türk turist sayısını arttırmaya yönelik bugüne kadar İstanbul'da çeşitli etkinlikler gerçekleştirdiklerini sözlerine ekledi.
Bu vesileyle, İranlı dostlarını Türkiye'de yatırım yapmaya davet eden Başkan Kiler, Türkiye'deki yabancı sermaye miktarının 2017 yılı sonu itibariyle 180 milyar doları aştığını, özellikle Türkiye üzerinden AB'ye ihracat yapmak isteyen İranlı firmalar için önemli işbirliği fırsatlarının mevcut olduğunu ve bu kapsamda, gayrimenkul sektöründe de cazip yatırım imkanları olup, 2018 Ocak-Ağustos döneminde toplam 18 bin 723 konut satışının 1659'unun İranlılara gerçekleştiğini ve yabancı uyruklulara yapılan satışlarda Iraklıların ardından İranlılar 2. sırada yer aldığını açıkladı.
İran'da ki Türk yatırımcıların zaman zaman sorunlarla karşılaştığını üzülerek gördüklerini ve bu durumun, ülkemiz iş çevrelerinde İran'daki iş ve yatırım ortamına ilişkin olumsuz bir algının yayılmasına yol açtığını ifade eden Başkan Kiler, söz konusu firmalarımızın sorunlarının çözümü ile İran'a Türkiye'den daha fazla yatırım çekileceğini düşündüğünü belirtti.
Liderlerin belirlemiş oldukları iki ülke arasındaki ticaret hacmini 30 milyar dolara çıkarmak için uzun ve zahmetli bir yolculuğun önlerinde uzandığını ve bu çerçevede, İş Konseyi olarak her türlü desteği vermeye hazır olduklarının altını çizen Başkan Ümit Kiler, Türkiye'deki İran Başkonsolosluğu ve Ankara Büyükelçiliği, aynı zamanda T.C. Tahran Büyükelçiliği ve Ticaret Müşavirliği ile yakın işbirliklerinin devam ettiğini, iki ülkenin devlet adamları ve iş dünyasının yapıcı yaklaşımlarının süreci hızlandıracağına inandığını belirtti.
ICCIMA Başkan Yardımcısı Pedram Soultani, Türkiye'den gelen heyetlere büyük bir memnuniyetle kucak açtıklarını, son yıllarda tüm engellemelere rağmen ilişkilerin yükselişte olduğunu ve potansiyelin daha da artacağını, ülke liderlerinin bu konuda büyük destek gösterdiklerini buna örnek olarak Tercihli Ticaret Anlaşmasının (TTA) imzalandığını gösterdi. ICCIMA'nın özel sektör temsilcisi olarak operasyonel sorunları gidermeye ve işadamlarının önünü açmaya çalıştığını ifade eden Başkan Yardımcısı Soultani, ticaretin can damarı olan para transferleri konusunda mutlak surette adımlar atılmasını önerdi ve konunun halli için destek istedi. Yerel paralarla ticaret için Türk bankalarının harekete geçmesi gerektiğini sözlerine ekleyen Başkan Yardımcısı Soultani, ambargolar nedeniyle lojistik alanında da sıkıntılar yaşandığını, ticaret hacminin gelişmesi için lojistikteki sorunların ivedilikle çözülmesi gerektiğini bu bağlamda Türk limanlarından daha fazla yararlanabileceklerini vurguladı. Başkan Yardımcısı Soultani, ticaretin önünün açılması amacıyla, İran Tarım Bakanlığı'ndan ithalattaki kısıtlamaları kaldırmalarını talep ettiklerini, ayrıca İran otomotiv sektörünün çok güçlü olduğunu ve aynı şekilde çok güçlü olan Türk otomotiv sektörü ile işbirliği bağlamında ortak fuarlar düzenlenmesini önerdi. Çok sayıda İran'lı turistin Türkiye'yi ziyaret ettiğini dile getiren Başkan Yardımcısı Soultani, ancak İran'da yaşanan devalüasyon nedeniyle gelecek dönem içerisinde rakamın düşeceğini düşündüğünü, Türk turistleri de İran'a beklediklerini sözlerine ekledi.İran Ticaret, Sanayiler, Madenler ve Tarım Odaları (ICCIMA)'nın ardından ziyaret edilen Tahran Ticaret ve Sanayi Odası (TCCIM)'nda Asya ve Okyanusya Uluslararası İlişkiler Başkanı Massoud Maleki, 11 milyar dolar olan ticaret hacminin hedeflenen 30 milyar dolara çıkartılması için mutlak surette işbirliğine ihtiyaçları olduğunu, bu konuda kendilerine düşen her türlü işbirliğine açık olduklarını vurguladı. İran GSYİH'nın %60 kadarını İran Ticaret, Sanayiler, Madenler ve Tarım Odaları'nın karşıladığını bu bağlamda 19 bin üye ile İran'ın en önde gelen Odası olduklarını, Türkiye'deki Odaların yanısıra DEİK ile her zaman işbirliğine açık olduklarını, bu bağlamda İş Konseyi Eşbaşkanı Reza Kami'ye destekleri için teşekkürlerini sundu.
Tahran Ticaret ve Sanayi Odası ziyaretinin ardından, Maku Serbest Bölgesi Tahran Ofisinde, Maku Serbest Bölgesi Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO'su Gholamreza Soleimany tarafından bilgilendirme toplantısı ve sunum yapıldı ve heyet onuruna bir çalışma yemeği verildi. Maku Serbest Bölgesinde sunulan avantajlar ve yatırım fırsatları tanıtıldı.
Buna göre, İran'ın kuzeybatısında yer alan Maku Serbest Bölgesi'nin Yatırım Avantajları;
- Tüm ekonomik faaliyetlerde, 20 yıllık vergi muafiyeti
- 500 bin hektarlık alan ile dünyanın en büyük ve geniş serbest bölgelerinden biri olması
- Özel teşvik kanunları ile yönetilmesi
- İran'dan temin edilen hammaddelerin kullanılmasıyla yapılan üretimin ihraç edilmesi durumunda vergilerden
% 70 muafiyet sağlanması
- Yabancıların bölgeye vizesiz giriş imkanı
- Gümrük vergisi ödemeden sanayi ve üretim birimlerin ham madde, makina ve yedek parçaların girişi
- Yabancı sermayeli şirketlerin %100 kayıt yapma imkanı
- İran Devleti tarafından yabancı sermayelerin %100 garanti edilmesi
- Ucuz enerji kullanımı
- Ucuz iş gücü
- Türkiye ve Azerbaycan ile komşuluk
- Uluslararası uçuş izni olan havaalanı açılacak olması (Gelecek yıl Türkiye'ye direk uçuşlar başlayacak)
- Tarım için tahsis edilecek arazilerin 30 yıla kadar kiralanabilmeleri
- Seracılık için arazilerin satın alınabilme opsiyonu
Maku Serbest Bölgesi'nde yatırım istenen öncelikle alanlar;
- Tekstil üretimi
- Mobilya ve yan sanayii
- Deri ve deri mamülleri
- Kozmetik, kişisel bakım ürünleri
- Ambalaj
- Petrokimya
- İlaçlar, medikal cihaz ve malzemeler
- Madencilik ve yapı taşları
- Çelik sektörü
- Güneş enerjisi
- Seracılık
- Hayvancılık
- Balıkçılık
- Lojistik (Tahsis edilen arazi 700 hektar)
- Petrokimya depolama
Programda Maku Serbest Bölgesi Tahran Ofisine gerçekleştirilen ziyaretin ardından, İran İthalatçılar Birliği ziyaret edildi ve Birliğin Yönetim Kurulu Başkanı Ali Reza Managhebi ve Üyeleri ile İran'a ithalatta yaşanan sorunların ağırlıklı olarak görüşüldüğü bir değerlendirme toplantısı düzenlendi. Türkiye – İran İş Konseyi Başkan Yardımcısı ve İstanbul Kimyevi Maddeler ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İKMİB) Yönetim Kurulu Başkanı Adil Pelister, yaşanan sorunları ve çözüm önerilerini bir rapor olarak kendilerine ileteceklerini ve bu doğrultuda çözüm için daha sağlam adımların atılacağını belirtti.
Son olarak, T.C. Tahran Büyükelçisi Rıza Hakan Tekin, Tahran Ticaret Müşaviri Cengiz Gürsel, Tahran Türk Ticaret Merkezi TTM Ülke Müdürü Mehmet Ali Erkan ile Hayat Kimya Tahran Müdürü Hasan Tahsin Uğur'un katılımlarıyla Kassap Restaurant'da bir akşam yemeği düzenlendi.