Avrupa Komisyonu tarafından 2023/1115 Sayılı Ormansızlaşmanın Önlenmesi Tüzüğü (EUDR) ile soya, sığır eti, palm yağı, ahşap/ağaç ürünleri, kakao, kauçuk, kahve ve bunlardan elde edilen belirli ürünleri üretimde girdi olarak kullanan çikolata, deri, mobilya, lastik gibi ürünlerin AB pazarına girişinde ormansızlaşmaya yol açmadığına ve yasal mevzuata uygun üretildiğine yönelik özen yükümlülüğü beyanı zorunlu hale getirilmiştir.
Mevzuatın uygulanma sürecine dair olası güçlükler dikkate alınarak 30 Aralık 2024 olarak belirlenmiş olan uygulama takviminin 12 ay ertelenmesine ve uygulama sürecinin 30 Aralık 2025 itibariyle başlamasına karar verilmiştir.
Bu defa, 21 Ekim 2025 tarihinde Avrupa Komisyonu tarafından, EUDR'ın sorunsuz ve zamanında uygulanmasının temin edilmesi amacıyla basitleştirme ve erteleme önerileri içeren bir teklif (Ek 1) sunulmuştur.
Komisyon tarafından yapılan açıklamada (Ek 2), söz konusu teklif ile AB'nin küresel ormansızlaşmayla mücadeledeki katkısının güçlendirilmesi, Tüzük kapsamında özen yükümlülüğü beyanlarının girileceği bilgi sisteminin tam işlevsel hale getirilmesi ve özellikle düşük riskli ülkelerdeki mikro ve küçük işletmelerin raporlama yükümlülüklerinin basitleştirilmesi suretiyle uygulamada etkinliğin artırılmasının amaçlandığı belirtilmiştir.
Bu itibarla, anılan basitleştirme teklifi kapsamında ön plana çıkan hususlar aşağıda yer almaktadır.
- Büyük ve orta ölçekli işletmeler için EUDR'nin yürürlüğe giriş tarihi 30 Aralık 2025 olarak korunmuştur. Ancak, üye ülke otoritelerinin mevzuata uygunluk denetimlerine başlama tarihi 30 Haziran 2026 olarak öngörülmüş olup, bu erteleme işletmeler için kontrol ve uygulama işlemlerinde altı aylık bir geçiş süresi tanıyacaktır.
- Mikro ve küçük işletmeler için Tüzüğün uygulanması 30 Aralık 2026 tarihine ertelenecektir. Mikro ve küçük işletmeler tanımı 2013/34 sayılı AB mevzuatının 3. Maddesinde tanımlanmış olup, mikro işletmelerin 350.000 € bilanço, 700.000 € net satış ve 10 çalışan kriterleri ile, küçük işletmelerin 4 milyon € bilanço, 8 milyon € net satış ve 50 çalışan kriterlerinden en az ikisini karşılaması gerekmektedir.
- Mevzuata "mikro ve küçük birincil operatör" tanımı eklenerek, ormansızlaşma açısından "düşük riskli" olarak tanımlanmış ülkelerde faaliyet gösteren ve ürünün doğrudan üreticisi olan işletmelerin basitleştirilmiş özen yükümlülüğü beyanına tabi olması öngörülmektedir. Bu çerçevede, söz konusu operatörler tek seferlik basitleştirilmiş beyan ile bilgi sistemine giriş yapacak, anılan operatörlerin mevzuat kapsamı ürünleri AB pazarına arzında tek seferlik beyan esas alınacaktır. Böylelikle üçüncü ülkelerde faaliyet gösteren mikro ve küçük üreticilerin de basitleştirilmiş prosedürden faydalanması sağlanmış olup, söz konusu üreticiler beyan yükümlülüğünü AB'de yerleşik yetkili temsilci üzerinden gerçekleştirebilecektir.
- Mevzuata, tedarik zincirinin aşağı ya da son aşamasındaki işletmeler (downstream operators) tanımı getirilmesi, söz konusu aşağı yönlü operatörler ile tacirler (perakendeciler) için özen yükümlülüğü beyanının (due diligence statement) sunulması zorunluluğunun kaldırılmasını teklif etmektedir. Bir başka deyişle, eski düzenlemede AB pazarına kağıt ithal eden ithalatçı (upstream operator) özen yükümlülüğü beyanı verirken, kağıt ambalaj üreten üretici (downstream operators) veya anılan kağıdın perakende satışını yapan KOBİ olmayan tacir de ambalaj için bilgi sistemi üzerinden beyan yükümlülüğünü yerine getirmekteydi. Komisyon tarafından yapılan değişiklik önerisi ile özen yükümlülüğü sorumluluğu ürünü AB pazarına ithal eden ithalatçıda kalmakta, anılan ürünü girdi olarak kullanan ambalaj üreticisi için beyan yükümlülüğünün kaldırılması teklif edilmektedir.
Komisyon tarafından yapılan açıklamada, 2024 yılı Aralık ayında başlatılan özen yükümlülüğü beyanı bilgi sistemini paydaşlarla yakın işbirliği içinde geliştirmeye devam ettiği, ekonomik operatörlerle sistem arasındaki etkileşim sayısının başlangıçta öngörülenden çok daha yüksek olacağının anlaşıldığı, sistemin yük kapasitesinin yeniden değerlendirildiği ifade edilmiştir.
Bu nedenle, uygulama tarihlerinin revize edilmesi ve yükümlülüklerin sadeleştirilmesi, sistemin beklenen işlem hacmini kaldırabilecek kapasitede olmasının sağlanması hedeflenmektedir. Komisyon, önerilen yasal değişikliğin zamanında kabul edilmemesi ihtimaline karşı da alternatif uyum planları üzerinde çalışmakta olup, böyle bir durumda EUDR'nin yürürlüğe giriş tarihi 30 Aralık 2025 olarak kalacaktır.
Avrupa Parlamentosu ve Konsey, Komisyon teklifini müzakere edecek olup, EUDR'nin hedefli değişikliğinin yürürlüğe girebilmesi için teklifin her iki kurum tarafından resmen kabul edilmesi gerekmektedir. Komisyon, 2025 yılı sonuna kadar uzatılmış uygulama süresine ilişkin teklifin hızlı bir şekilde kabul edilmesi çağrısında bulunmuştur.
Öte yandan, 29 Ekim 2025 tarihinde düzenlenen AB Üye Devletleri Daimi Temsilciler Komitesi (COREPER) toplantısında üye ülkelerin çoğunluğu tarafından, Komisyon taslak önerisi yeterli bulunmamış, mevzuatın uygulama süresinin ertelenmesi çağrısında bulunulmuştur.
Bu çerçevede, halihazırdaki teklife göre büyük ve orta ölçekli işletmeler için 30 Aralık 2025 tarihinde yürürlüğe girecek EUDR mevzuatına ilişkin olarak Ticaret Bakanlığımız tarafından 12 Kasım 2025 tarihinde çevrimiçi bir bilgilendirme semineri düzenlenmesi öngörülmektedir.
Toplantıya katılım sağlama talebi olan firmaların, bu taleplerini ve temsilcilerinin irtibat bilgilerini 10 Kasım 2025 Pazartesi gününe kadar europe@deik.org.tr e-posta adresine iletmesi gerekmektedir.
