Avrupa Komisyonu tarafından 2023/956 sayılı Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) Tüzüğü'nün doğrulayıcıların akredite edilmesi, akredite doğrulayıcıların kontrol ve gözetimi, akreditasyonun geri alınması ve akreditasyon kuruluşlarının karşılıklı tanınması ve akreditasyon kuruluşlarının değerlendirilmesine ilişkin uygulama usul ve esaslarını belirleyen Komisyon Tüzük taslağı 20 Kasım 2025 tarihinde kamuoyuyla paylaşmıştır.

Bir örneği ekte yer alan taslak mevzuatta aşağıdaki hususların ön plana çıktığı tespit edilmektedir.

- Akreditasyon Başvuruları

SKDM Tüzüğünde de hüküm altına alındığı üzere doğrulayıcılar Avrupa Birliği üye ülkelerinin belirli yetkinliklere ve teknik uzmanlığa sahip ulusal akreditasyon kuruluşları tarafından akredite edilmektedir.

AB üye ülkelerinde yerleşik tüzel kişiler doğrulayıcı olmak için yerleşik bulunduğu ülkenin ulusal akreditasyon kuruluşuna başvurarak gerekli şartlara haiz olmaları durumunda akredite edilecektir. AB'de yerleşik tüzel kişiler, yerleşik oldukları üye ülkede ulusal akreditasyon kuruluşunun bulunmaması veya mevcut akreditasyon kuruluşunun belirli bir doğrulama aktivitesine ilişkin akreditasyon vermeye yetkin olmaması gibi istisnaî hâllerde diğer bir üye ülkenin ulusal akreditasyon kuruluşuna başvurulabilmesi öngörülmektedir.

AB üyesi olmayan ülkelerde yerleşik tüzel kişiler ise herhangi bir üye ülkedeki ulusal akreditasyon kuruluşuna müracaat ederek doğrulayıcı olabilecektir. Ancak, başvurulan ulusal akreditasyon kuruluşu kapasite yetersizliği nedeniyle başvuru dosyasını işleme alamayacak durumda ise kuruluş tarafından başvuru sahibine zaman kaybetmeksizin gerekçeli bildirim yapılacak ve başvuruyu değerlendirebilecek alternatif ulusal akreditasyon kuruluşları paylaşılacaktır.

Halihazırda AB ETS kapsamında doğrulama faaliyetini sürdüren tüzel kişiler için SKDM kapsamı bakımından "kapsam genişletme" yoluyla akreditasyon başvurusu yapabilmesine imkan verilerek belge ve bilgi talebinde mükerrerliğin olmaması ve akreditasyon kuruluşlarının yükünün hafifletilmesi hedeflenmektedir.

- Başvuruların Değerlendirilmesi

Akreditasyonun kapsamı, CBAM kapsamındaki faaliyet grupları itibarıyla belirlenmekte; çimento ve kalsine kil, hidrojen ve amonya, nitrik asit, gübre/üre, demir-çelik (sinter, DRI/HBI, ham çelik ve ilgili prosesler), ferroalyajlar, alüminyum ve demir-çelik ile alüminyum ürünleri gibi alanlar ayrı ayrı teknik yeterlilik gerektirmektedir.

Elektrik ithalatı ile dolaylı emisyonlara ilişkin dosyalar yönünden ayrıca özel teknik yeterlilik ve kanıtlama yükümlülükleri söz konusudur.

Başvuru sahibi teknik yeterliliğine göre her bir faaliyet grubu için münferiden akredite edilir.

Başvuru sahibi, başvuru kapsamındaki faaliyet gruplarına uygun yetkinlik düzeyinin sağlanıp sağlanmadığı, sürekli yetkinlik süreçleri, genel ve spesifik yetkinlik kriterleri, performans izleme mekanizmaları ve teknik uzman havuzu üzerinden değerlendirilir. Ulusal akreditasyon kurumu, başvuru sahibinin SKDM baş doğrulayıcısı, doğrulayıcı, bağımsız değerlendirici, teknik personel ilgili faaliyet alanlarında yeterli teknik bilgi, deneyim ve dil yeterliliğine sahip olduğunu; iç doğrulama dokümantasyonu ile bağımsız gözden geçirme süreçlerinin uygun biçimde kurgulandığını gösterecek somut kanıtların sunulup sunulmadığını dikkate alır.

Bunun yanı sıra, başvuru sahibinin doğrulama faaliyetlerine ilişkin usul ve süreçleri ile kalite yönetim sistemini tanımlayan dokümanlarını, bu sistemin EN ISO/IEC 17029:2019 ve ilgili ikincil düzenlemelerle uyumunu, kayıt tutma ve iletişim yükümlülüklerini yerine getirebilecek kurumsal altyapıya sahip olup olmadığını inceler.

Ayrıca, sürekli tarafsızlık ve bağımsızlığın sağlanmasına yönelik süreç ve kayıtların, başvuru sahibi kuruluş ile personeli için çıkar çatışması risklerini etkin şekilde önleyecek düzeyde olup olmadığı bakılır.

- Akredite Doğrulayıcıların Kontrolü ve Gözetimi

Ulusal akreditasyon kuruluşu, akreditasyon sertifikası verdiği her doğrulayıcıya yönelik yıllık gözetim yürütür; bu kapsamda doğrulayıcının ofisinde (yerinde veya çevrim içi) denetim yapılır ve doğrulama faaliyetlerinde görev alan personelin temsili bir kısmının yetkinliği gözlemlenir; doğrulayıcı bazı faaliyetleri dışarıya yaptırıyorsa, gerekli görülmesi halinde bu denetimler dış hizmet sağlayıcısının tesislerinde de gerçekleştirilebilir.

Ayrıca doğrulayıcı, doğrulama faaliyetlerini yürüten tüm personelin görevlerini yerine getirmeleri için gerekli beceri ve bilgiye sahip olmaya devam ettiklerini teyit etmek amacıyla, performanslarını düzenli olarak izleyecektir.

Ayrıca, doğrulayıcıların çıkar çatışmasına sebep olacak durumlardan kaçınmaları, izleme planları hakkında danışmanlık yapılmaması ve diğer sıkı tarafsızlık kuralları getirilmiş; baş denetçilerin, aynı tesiste görevinin beş yıl yürütülmesi halinde en az üç yıl ara vermesi şarta bağlanmıştır.

Her yılın 15 Kasım'ı itibarıyla doğrulayıcıların, gelecek takvim yılına ilişkin planlanan yerinde inceleme ziyaretlerinin zaman ve yer bilgisini, operatörlerin isim ve kimlik bilgileri ile yerinde incelemeyi gerçekleştirecek ekip üyelerinin isimlerini ulusal akreditasyon kuruluşlarına bildirme zorunluluğu bulunacaktır.

Akreditasyon sertifikası, ulusal akreditasyon kuruluşunun düzenlediği tarihten itibaren beş yılı aşmayan bir süre için geçerli olacaktır.

Ulusal akreditasyon kuruluşu, verdiği akreditasyon sertifikasının süresi dolmadan ilgili doğrulayıcıyı yeniden değerlendirerek sertifikanın geçerliliğinin uzatılıp uzatılmayacağına karar verir; bu yeniden değerlendirme, doğrulayıcının sertifika kapsamındaki faaliyetlerinin temsili bir örneklemini inceleyecek şekilde planlanır.

- Doğrulama ve Raporlama

1 Ocak 2027'den itibaren doğrulayıcı, doğrulama raporunu SKDM Kayıt Sistemi üzerinden yayımlayabilecektir.

Doğrulama faaliyeti, mesleki şüphecilik ilkesine dayalı makul güvence seviyesinde yürütülecek olup; stratejik analiz, risk analizine dayalı doğrulama planının oluşturulması, kontrol testleri ve veri örneklemesi, analitik prosedürler ve ayrıntılı veri testleri ile izleme metodolojisinin doğru uygulanıp uygulanmadığının incelenmesi aşamalarını içermektedir.

Doğrulayıcılar tarafından doğrulama faaliyetine ilişkin olarak bir ya da daha fazla fiziksel saha ziyaretleri gerçekleştirilebilmekle birlikte ziyaret edilecek birimler risk temelli olarak doğrulayıcı tarafından seçilebilir.

Operatörler, izleme planı ve değişiklik kayıtları, örnekleme planı, emisyon raporları, önceki dönem raporları ve kullanılan veri tabanları da dâhil olmak üzere ilgili tüm bilgi ve belgeleri doğrulayıcıya sunmakla yükümlüdür.

Doğrulayıcılar, bağımsız gözden geçirme süreci veya doğrulama raporunun hazırlanması ve yayımlanması için dışardan hizmet alamayacaktır.

Doğrulayıcı, doğrulama raporunu yayımlamadan önce iç doğrulama kayıtlarını ve raporu doğrulama ekibinde yer almayan bağımsız bir gözden geçirme sürecine tabi tutacaktır. Bağımsız değerlendirici doğrulama faaliyetlerine katılmamış olmamalı ve gözden geçirme, dokümantasyonda kayıtlı doğrulama sürecinin tamamını kapsamalıdır.

- Akreditasyon Kuruluşlarının Karşılıklı Tanınması ve Değerlendirilmesi

Ulusal akreditasyon kuruluşları düzenli olarak birbirlerini değerlendirecektir. Üye ülkeler, bu değerlendirmeden başarıyla geçmiş ulusal akreditasyon kuruluşlarının hizmetlerini eşdeğer kabul edecektir.

Bu kapsamda, söz konusu kuruluşlarca akredite edilen doğrulayıcıların akreditasyon sertifikaları ve doğrulama raporları da tüm üye ülkelerce kabul edilecektir.

Değerlendirmesi henüz tamamlanmamış bir ulusal akreditasyon kuruluşunun; 1 Ocak 2026 tarihinden önce değerlendirmeden başarıyla geçmiş olması veya değerlendirme sürecinin başlatılmış olması ve herhangi bir uygunsuzluk tespit edilmemiş olması halinde düzenlediği sertifikalar ve raporlar da kabul edilecektir.