2023/1115 sayılı Ormansızlaşmanın Önlenmesi Tüzüğü (EUDR) ile; soya, sığır eti, palm yağı, ahşap/ağaç ürünleri, kakao, kauçuk ve kahve ile bunlardan elde edilen çikolata, deri, mobilya, lastik gibi belirli ürünlerin AB pazarına girişinde, üretimin ormansızlaşmaya yol açmadığına ve yasal mevzuata uygunluğuna dair özen yükümlülüğü beyanı yapılması zorunlu hale getirilmiştir. Söz konusu mevzuatın yürürlük tarihi bir yıl ertelenerek 30 Aralık 2025 olarak belirlenmiştir.

Mevzuat kapsamında, ülkelere ilişkin risk kategorisinin belirlenmesi öngörülmüş olup, 22 Mayıs 2025 tarihinde yayımlanan Avrupa Komisyonu Bildirisine göre, ülkemizin de dâhil olduğu 139 ülke "düşük riskli" ülkeler sınıfında listelenmiştir.

Öte yandan, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi ve AB Konseyi kararları uyarınca yaptırıma tabi olan Rusya Federasyonu, Belarus, Kuzey Kore ve Myanmar, tedarik zincirlerinde özen yükümlülüğünün yerine getirilmesinin mümkün olmaması nedeniyle "yüksek riskli" ülke kategorisine alınmıştır. Düşük veya yüksek risk listesinde yer almayan diğer ülkeler ise "standart riskli" olarak kabul edilmiştir.

Risk sınıflandırma sistemi çerçevesinde:

• Üye Ülke Yetkili Makamları yıllık denetimleri;

  • Düşük riskli ülkeler için %1,

  • Standart riskli ülkeler için %3,

  • Yüksek riskli ülkeler için %9 oranında gerçekleştirecek,

• Düşük riskli ülkelerden tedarik yapılması durumunda işletmelere basitleştirilmiş özen yükümlülüğü (due diligence) uygulama imkânı tanınacaktır.

Risk sınıflandırması, mevzuatın Madde 29(3) hükmü uyarınca aşağıdaki kriterler esas alınarak belirlenmiştir:
(i) İlgili ülkedeki ormansızlaşma ve orman bozulum oranı,
(ii) Tarımsal arazinin genişleme oranı,
(iii) İlgili ürünlerin üretim trendi.

Ormansızlaşma oranı hesaplamasında, BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından ülke raporlamalarına dayanılarak geliştirilen 2020 yılı verileri kullanılmıştır. Ekim 2025'te yayımlanacak yeni veriler temelinde 2026 yılı için güncel bir değerlendirme yapılacağı bildirilmiştir. Orman bozulumuna ilişkin yeterli veri bulunmaması nedeniyle bu unsur hesaplamada dikkate alınmamıştır.

Bu kapsamda yapılan değerlendirmede aşağıdaki kriterler uygulanmıştır:

• 2015–2020 döneminde ormansızlaşmanın tespit edilmemesi,

• 2015–2020 döneminde yıllık ormansızlaşma oranının %0,2'nin altında olması ve yıllık 70.000 hektardan fazla kayıp yaşanmamış olması,

• Mutlak düzeyde düşük ormansızlaşmaya sahip olmakla birlikte, göreli olarak yüksek oran görülen küçük ülkelerde, yıllık net orman alanı kaybının 1.000 hektarlık eşik değerin altında kalması,

• Önceki adımlarda düşük riskli olarak sınıflandırılmamış ülkeler için; kentleşme gibi EUDR kapsamı dışındaki sebeplerden kaynaklı ormansızlaşma bulguları ile FAOSTAT verilerine dayanarak palm yağı, kauçuk, kakao, kahve ve soya gibi ürünlerde tarım alanı genişlemesi düzeyi ve kereste ile büyükbaş hayvan üretimi gibi hususların dikkate alınması.

Eşik değerlere yakın ülkelerin risk sınıflandırması belirlenmeden önce, ilgili ülke ile Avrupa Komisyonu arasında istişare yürütülmesi öngörülmektedir.